Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі – Алматы: Мемлекеттік тілді дамыту институты. Б.Қалиев.. 2014.
ауыз — Аузы кебістей болды. Аузы ыржиды, мәз болды. Мұрны біздей сүйірлене, ұрты суала, а у з ы к е б і с т е й б о п ыржия, иегі имие қалыпты (І. Есенберлин, Шығ. Жин., 1, 39). Аузы кепердей болды [аузын кепердей қылды]. жерг. Қатты шөлдеді, таңдайы… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
ауыз үй — (Қост., Семиоз.; Көкш., Қ ту; Жамб., Шу; Шымк., Түлк.; Түрікм., Небид.; Монғ.) ас үй, тамақ істейтін үй. Келіндер ұялып а у ы з ү й д е тұр (Қост., Семиоз.). Ер тоқымды а у ы з ү й г е қойсаң да болады (Көкш., Қ ту). …а у ы з үйден айқайлап, үш… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
елік ауыз болу — (Жамб., Мойын.) қисыны кету, ұйқаспау, келіспеу. Сөзі е л і к а у ы з б о л ы п кетіпті (Жамб., Мойын.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
алапа — 1 (Гур., Маңғ.; Рес., Орын.; Қ орда: Сыр., Жал.) олжа, пайда, табыс. Егін жақсы шықса, халыққа үлкен а л а п а (Гур., Маңғ.). Бұрын қызды күйеуге бергенде, әйелдер а л а п а алатын. Біреуден а л а п а алма (Рес., Орын.). Күріш жақсы шықса,… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
күсу — 1 Қ орда., Қарм.) аулақ болу. Мұндай жарамсыз істен к ү с у қажет Қ орда., Қарм.) 2 Қ орда., Арал; Ақт., Ырғ.; Гур., Маңғ.) сыру, қабу. Қойдың жабағысын шекпеннің ішіне к ү с е м і з (Ақт., Ырғ.). Қой жүнінің талдырмасын шидем қылып к ү с е д і… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
татырау — (Гур., Маңғ.) сасу, сасқалақтау, бытырау. Айтайын деген ойыңды т ат ы р м а й сөйле (Гур., Маңғ.). Сонда жауап таппай т а т ы р а п сөйлейсең жаман болар (Қашаған ақын). Шабытым отыр бек келіп, Шабытым келіп сөйлесе, Кетеді ауыз жөнделіп. Т а т ы … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
ағарған — (Түрікм.: Красн., Небид., Таш., Мары; Гур., Маңғ.; Жамб., Жам.) сүттен жасалған сусындар. Түйенің сүтінен басқа а ғ а р ғ а н жасайтын іш заттың реті жоқ (Түрікм., Красн.). Қара жоқ маңда жайылған, а ғ а р ғ а н жүзін көрмедік, болмады бір мал… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
арқар-жалақ — (ҚХР) бірде тоқ, бірде аш кедей тұрмыс, болмашы. А р қ а р ж а л а қ күн көріспен ғана қарқылдап келіп, азаттықтан соң ауыз асқа, ауы атқа толған (Ғ. Қан., Бұрқ.). …Қол хаттың сауатымен ауылдық үкіметтің шабарманы болып а р қ а р ж а л а қ… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
кепиәтсіну — (Сем.: Ақс., Абай) өзін жоғары ұстап, жұртты менсінбеу, кекірею. Көпшілік бас қосқан жерде к е п и ә т с і н і п отыру ұят болады (Сем., Ақс.). Айкүмістің ашыған айран, көкаяз көжесіне де к е п и е т с і п көрмеген көмпіс ауыз, әттең келіннің… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
сенек — 1 (Ақт.: Қараб., Ырғ.; Қ орда, Арал; Қост.: Жанг., Жітіқ.; Рес., Орын.) айыр. Дүкеннен екі с е н е к сатып алдым (Ақт., Қараб.). Біз шөпті с е н е к т е п қора үстіне шығарып жатыр едік (Қост., Жітіқ.). С е н е кт е р д і мана көп әкеліп едіңдер… … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
